Бұл қоршаған әлемді, тарихты, өнерді, табиғатты және өмірдің басқа салаларын зерттеуге бағытталған ерекше қызмет түрі.
Экскурсияны қызмет түрі ретінде қарастырсақ, бұл білім беруге, танымдық немесе ойын-сауық мақсатында ұйымдастырылған саяхат немесе әртүрлі жерлерге сапар шегу.
Экскурсияның негізгі сипаттамалары:
- Мақсаты – білім беру, тарихи,мәдени,табиғинемесеғылыминысандарментанысу.
- Ұйымдастыру – экскурсияларжекенемесетоптық болуы мүмкін,гидпеннемесегидтің көмегінсіз.
- Маршрут – нысандарға барудыңалдын ала жасалғанжоспары.
- Ұзақтығы – қысқасеруеннен көп күндіктурғадейінсозылуы мүмкін.
- Ақпаратберутүрі – гидтіңәңгімесі, аудиогид,интерактивтіәдістер.
Экскурсия түрлері:
- Өткізу түрі бойынша: жаяу жүргінші, автобус, су арқылы, виртуалды.
- Мазмұны бойынша: тарихи, мәдени, табиғи, ғылыми, өндірістік, білім беретін.
- Қатысушылар бойынша: балалар, ересектер, отбасылық, корпоративтік.
Музей-қорықтағы экскурсиялардың ерекшеліктері
- Нысандардыңәртүрлілігі – оған сәулетескерткіштері,тарихиғимараттар,табиғикөрікті жерлер,археологиялықаймақтаркіреді.
- Үлкенаумақтар – экскурсиябірнешесағатқанемесетіптібіркүнгесозылуымүмкін.
- Экологиялыққұрылымы жағынан–көбінесеқорықаймақтарын,өсімдіктерменжануарлардыңсирек кездесетін түрлерін қамтиды.
- Жағымдыатмосфера–кейбірмузей-қорықтардатарихиқайта құру,шеберліксағаттары,фестивальдерөткізіледі.
- Қозғалыстыңәртүрлітүрлері–жаяусеруендеу,автобусмаршруттары, атқа міну және т.б.
Тарихи және рухани орындарға экскурсиялар – діни сәулет ескерткіштерін, рухани мұраларды, табиғи ландшафттарды және археологиялық нысандарды біріктіретін бірегей мәдени және тарихи кеңістік. Мұндай экскурсиялар діннің, зияраттың және онымен байланысты мәдениеттің тарихын білуге көмектеседі.
Тарихи және діни орындарға экскурсиялардың ерекшеліктері:
- Діни сипаты – экскурсиялар діни және рухани маңызы бар аумақтар бойынша өтеді (монастырьлер, мешіттер, храмдар).
- Тарихи құндылығы – маңызды оқиғалармен, дін таратушылармен, аңыздармен және қасиетті жерлерді зиярат етумен байланысты орындар.
- Мәденимұра – сәулет, кескіндеме, дәстүр, қолжазба кітаптарды біріктіреді.
- Этикалық нормалар – туристер тәртіп сақтауы тиіс: әулие жерге құрметпен қарау, киім үлгісін сақтау, шуламау.
- Табиғиқұрылымы – қасиетті орындардың қорықтарына көбінесе орман, таулар, үңгірлер, бұлақтар жатады.
Экскурсияны өткізуде экскурсоводтың рөлі шешуші рөл атқарады. Ол ақпаратты жеткізіп қана қоймай, оқиғаны аудиторияға бейімдеу арқылы оны қызықты етеді. Жақсы гид әртүрлі әдістерді қолданады, сұрақтар қояды, қатысушылардың қызығушылығын арттырады. Музей-қорықтарға экскурсия жасау – тарихқа, мәдениетке және рухани мұраға терең бойлаудың бірегей мүмкіндігі. Бұл көне әулие жерлерді көруге ғана емес, сонымен бірге ежелгі дәстүр мен табиғатпен үйлесімділік атмосферасын сезінуге мүмкіндік береді.
